Vertalen op de lettergreep

Kinderen:
Ja, Theseus heeft spieren
En hij heeft een zwaard
De toekomst is met hem hier
aan boord ook veel meer waard
Ja, Theseus, onze ridder
Ja, Theseus, onze broeder
Ja, Theseus…

Moeder:
Ja, Theseus zal echt niet meegaan

Kinderen:
Wie zegt dat?

Moeder:
Zijn moeder.

Theseus:
Moeder?

Uit: Het Monster van Minos (The Monster in the Maze -- Jonathan Dove)

Drie talen, één naam, drie verschillen op muziek

Het vertalen naar het Nederlands van te zingen teksten is een vak apart. Met die van popliedjes gaat het nog wel, daar kan een beetje in gesmokkeld worden. Al heb ik ooit mijn poging Alain Souchons: Allô Maman bobo te vertalen opgegeven, toen ik er achter kwam dat de zanger al bij de eerste regel elf lettergrepen in zes fonetische lettergrepen wist te persen. (Nu denk ik ineens: oh, wacht! Dus wie weet wordt het nog vervolgd.) Los daarvan bestaat het gros van dergelijke popliedjes uit zing-zeg-melodieën, en die kun je doorgaans ook wel net iets anders zing-zeggen, zonder dat dit ten koste gaat van de melodie als geheel.

Nationale Opera

Bij opera-libretto’s en klassieke liederen met begeleiding van een vol orkest kan er maar weinig gesmokkeld worden, het is lettergrepen volgen op de milimeter, beklemtoond en onbeklemtoond. Voor de Nationale Opera vertaalde ik recent Jonathan Dove’s Engelstalige opera: The Monster in the Maze, waarvan de Nederlandstalige uitvoering (Het Monster van Minos) in juni 2020 helaas vanwege Corona gecanceld moest worden.

Hoofdpersoon, en held in een, is Theseus, die in allerlei zangpartijen veelvuldig bejubeld wordt met zinnen als: Te-sie-jes kan dit, Te-sie-jes kan dat, Te-sie-jes doet zus, Te-sie-jes doet zo, etc. “Het is Thee-suis!”, verbeterde mijn lief mij toen ik zang-zei waar de halve opera uit bestond. “Precies’, antwoordde ik: “En dat is wel een beetje een probleem.”

Ik had de originele Engelstalige teksten op bladmuziek, en op YouTube vond ik een Franstalige versie om te beluisteren en om mee te jubelen met mijn Nederlandse probeersels, en daarmee ging ik aan de slag. De Engelsen zingen dus: Te-sie-jes, maar de Fransen zingen: Té-SU. Zij kunnen met een onbeklemtoonde lettergreep de zin binnen de bestaande muziek vervolgen: Té-SU, il… etc. In het Nederlands bestond de oplossing er juist uit er een onbeklemtoond één-lettergrepig woord aan vooraf te laten gaan: Want Thee-Suis is dapper / Ja, Thee-Suis is sterk… etc. Drie talen, één naam, drie verschillen op muziek. Helaas heb ik het resultaat nog niet volmondig en veelkelig kunnen beluisteren in het Nederlands, maar ik heb het veelvuldig met de Fransen meegezongen, en het klonk zingbaar, en er hoefde niet in gesmokkeld te worden.

Ruben van Gogh

Interesse? Neem vrijblijvend contact met me op.

Voorafgaand aan Het Monster van Minus vertaalde ik overigens Menotti ’s The boy who grew too fast voor de Nationale Opera, en die werd gewoon uitgevoerd in dat zalige pre-Corona tijdperk: